Η Άννα Παναγιωτοπούλου, γράφοντας κείμενα με τον Σταμάτη Φασουλή και τον Λάκη Λαζόπουλο, χάρισε στην ΕΡΤ και το «θέατρο της Δευτέρας», ίσως τη μοναδική ξεκάθαρη καταγραφή του πνεύματος της «ελεύθερης σκηνής» που υπηρέτησε με μεγάλη επιτυχία για τόσα χρόνια.
«Τα αλαλούμια», γνωστά και ως απλά «Αλαλούμια ήταν μια συρραφή από επιτυχημένα νούμερα των επιθεωρήσεων «Αλλαγή κι απάνω τούρλα…» που παρουσιάστηκε στο θέατρο Βέμπο το 1982 αλλά και του «Της Ελλάδας το κάγκελο» που παρουσιάστηκε την επόμενη χρονιά στο θέατρο Σμαρούλα.
Με ιδιαίτερα καυστικά κείμενα για την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, το νεοφερμένο σοσιαλισμό, τις κοινωνικές τάξεις στην Αθήνα, την Ευρωπαϊκή ένωση, το νεοφερμένο -και αρχικά κακοφορμισμένο- «φεμινισμό του ‘80» [που, αξίζει να αναφερθεί για τους νεότερους, διέφερε από τον πραγματικό φεμινισμό], τα σύγχρονα αδιέξοδα, κατέγραψαν με χιούμορ, αποφασιστικότητα, προνοητικότητα και σχεδόν
Υποδυόμενη τη Φλώρα Καπουτσάκη και καταγράφοντας αποσπασματικά τις μικρές «μάχες» της, από το σχολείο στη Χούντα των συνταγματαρχών και τη σοσιαλιστικό οδό του Ανδρέα Παπανδρέου, καταγράφει την πορεία των αγόνων της. «Κυρίες μου, μετά την αλλαγή αισθάνομαι άχρηστη, ανίκανη μόνη. Και δεν είμαι η μόνη. Ξέρετε τί Κατιναριό κουβαλάω από πίσω μου. Χιλιάδες Κατίνες, χιλιάδες Φλώρες, χιλιάδες φλώροι, δεν περιμένουμε τίποτα πιά. Μας έγιναν όλα τα χατίρια. Και ο πιο κρυφός μας πόθος έγινε πραγματικότης.», θα πει η ηρωίδα της με το συμβολικό όνομα.
«Η Πρώτη Σκελίδα», είναι ένα σκετς [αλλά και τίτλος τηλεοπτικής εκπομπής] που καυστικά σχολιάζει το δήθεν της δημόσιας τηλεόρασης. Η Άννα Παναγιωτοπούλου υποδύεται μια μοντέρνα εγγονή της Μαρίας Πενταγιώτισσας, της καταγγελτικής τάχα μου-τάχα μου εγγονής Μαρίας που απλά φέρει μια παράδοση χωρίς να την κατανοεί. Το ρηχό της προσωπικότητας της δείχνει ξεκάθαρα που θα οδηγούσαν οι ευκολίες που θα έφερνε η αλλαγή. Επαναλάμβανε το «οπωσδήποτε» σαν τσιχλόφουσκα, μια δήθεν δεκτικότητα, μια δήθεν κατανόηση, μια δήθεν ζωή. «Με συγχωρείται όμως, εγώ τι θα αποκομίσω από αυτή την εκπομπή; Διότι, γιατί ήρθα; Στο κάτω κάτω όλοι για μια αποκόμιση ζούμε!». Αργότερα τραγουδάει κρατώντας σαν μαντίλι την αιματοβαμένη ποδιά της γιαγιάς της το τραγούδι «αράπη θέλω μόνο και τίποτα άλλο πιά, για λίγη μαύρη πέτσα δίνω και την ποδιά».
Ακολούθησε και μια δεύτερη παρουσίαση της ηρωίδας της να σχολιάζει τον πολιτισμό, προσθέτοντας τη λέξη οπωσδήποτε άλλες τόσες φορές. «Τον φαντάζομαι σαν κάτι το αλούτερο, το ξεκούδουνο και -οπωσδήποτε- το μουρόχαυλο».
Η προσαρμοσμένη παράσταση από κείμενα της «Ελεύθερης Σκηνής», προβλήθηκε στο πλαίσιο της εκπομπής «Το Θέατρο της Δευτέρας» στις 27 Δεκεμβρίου 1982. Περιελάμβανε όμως και πρωτότυπα κείμενα, για να κερδίσει το κοινό που είχε είδει δει τις παραστάσεις και γνώριζε τα αστεία.
Ήταν άξιο προσοχής πως η τότε δημόσια τηλεόραση δέχτηκε τα σαρωτικά κείμενα που χωρίς να καταγγέλουν τη νέα κυβέρνηση, σαφώς της ασκούσαν κριτική και διέκριναν προφητικά τις καταστροφές που θα έφερναν στις επόμενες γενιές στην οικονομία, τον πολιτισμό και την έννοια της εθνικής συνείδησης.
Την τηλεοπτική σκηνοθεσία είχε υπογράψει η Δάφνη Τζαφέρη ενώ η θεατρική σκηνοθεσία έφερε τη σφραγίδα του Σταμάτη Φασουλή. Η μουσική σύνθεση ήταν του Λουκιανού Κηλαηδόνη και οι χορογραφίες του Γιάννη Φλερύ.
Για τα γυρίσματα είχαν επιλεγεί εκτός από τα τηλεοπτικά στούντιο και οι διάδρομοι του Ραδιομεγάρου, φυσικοί και εξωτερικοί χώροι. Οι σκηνικές κατασκευές και τα κοστούμια ήταν του Δαμιανού Ζαρίφη.
Έπαιξαν οι ηθοποιοί της Ελεύθερης Σκηνής: Λόϋσκα Αβαγιανού, Αριέττα Μουτούση, Λάκης Λαζόπουλος, Σταμάτης Φασουλής, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Μίμης Χρυσομάλλης, Άννα Παναγιωτοπούλου, Γιώργος Κέντρος, Μίνα Αδαμάκη, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Νατάσα Τσακαρισιάνου και Δημήτρης Πιατάς.
Η Ελεύθερη Σκηνή αποτέλεσε τον πιο εύστοχη αναβίωση της επιθεώρησης που κινδύνευε να πνιγεί στις βωμολοχίες και το φθηνό χιούμορ. Ως ανάχωμα λειτούργησε όχι μόνο όσο η ομάδα είχε συσταθεί αλλά και αργότερα, τηλεοπτικά, όταν η ελεύθερη τηλεόραση του ’89 άρχισε να στρατολογεί τους ηθοποιούς και σεναριογράφους της σε τηλεοπτικές σειρές που άφησαν εποχή.
Η παράσταση «Αλαλούμια» ψηφιοποιήθηκε, αποκαταστάθηκε και τεκμηριώθηκε το 2020 όπου και επαναπροβλήθηκε αργότερα στις 27 Μαρτίου για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.
Όπως δημοσιεύτηκε και στο ερευνητικό κείμενο της Κωνσταντίνα Τασιοπούλου στο site της ΕΡΤ: «Για την τηλεόραση ήταν ιστορική στιγμή, καθώς ήταν η πρώτη φορά που προβλήθηκε έντονη αντικυβερνητική σάτιρα χωρίς περικοπές. Τα τολμηρά και αιχμηρά νούμερα και το ελευθερόστομο κείμενο προκάλεσαν αίσθηση στους τηλεθεατές, αντιδράσεις από το κυβερνών κόμμα, όπως και διθυραμβικές κριτικές. Το περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση» (αρ. τευχ. 674, 8.1.1983) στην στήλη Κριτικές αναπαράγει τα σχόλια του Τύπου: «Τα αλαλούμια δημιούργησαν αντιδράσεις […] για τις τολμηρές φράσεις που περιείχαν τα σκετς και σόκαραν αρκετούς τηλεθεατές». (εφημ. «Βραδυνή», 29.12.1982), ή «Είδαμε μερικά από τα καλύτερα νούμερα των τελευταίων επιθεωρήσεων της θεατρικής αυτής ομάδας και επιτέλους η ψυχαγωγία μας απέκτησε ελληνική ιθαγένεια ενώ ταυτόχρονα η τηλεοπτική σοβαροφάνεια τινάχτηκε στον αέρα»….«Επιτέλους είδαμε ένα πρόγραμμα ζωντανό, τολμηρό, ειλικρινές που μας αφορούσε άμεσα σαν λαό και που επιτέλους πρόσφερε γέλιο, είδος που σπανίζει προ πάντων στην τηλεόραση.» (εφημ. «Τα Νέα», 29.12.1982)».
Η παράσταση λόγω της τεράστιας επιτυχίας της από την τηλεοπτική της προβολή, λίγο καιρό αργότερα κυκλοφόρησε και σε βιντεοκασέτα.
Η λογοκρισία όμως δεν άργησε να επανέλθει στην ελεύθερη δημόσια τηλεόραση σχετικά με τις σάτιρες που είχαν πολιτικοκοινωνικές προεκτάσεις. Το 1984 η ταινία του 1977 του Νίκου Αλευρά «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει» θα κοπεί στο μέσο της προβολής της.
Διάβασε περισσότερα ΕΔΩ:
Όπως αναφέρει ο συντάκτης του παραπάνω κειμένου Στέργιος Πουλερές «Το καλοκαίρι του 2013, λίγο πριν κλείσει η ΕΡΤ, είχε αποφασιστεί η συμβολική προβολή της ταινίας. Να κλείσει ο κύκλος που έμεινε ανολοκλήρωτος το 1984.». Δυστυχώς, έστω και συμβολικά, δεν έγινε αυτό.
Επιστρέφοντας στη συνεισφορά της Ελεύθερης Σκηνής και της Άννας Παναγιωτοπούλου στην κωμωδία και την επιθεώρηση, είναι άξιο αναφοράς ότι το πρότυπο της αμόρφωτης -σχεδόν αστής- και υποτιθέμενης ελεύθερης γυναίκας του ‘80 που η ανοησία της γίνεται αντικείμενο σκέψης για το κοινό, επιβεβαιώνεται την ταραγμένη πορεία μιας άνισα χαμένης γενιάς που μας απασχολούν τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα.
Διαβάστε περισσότερα για την Ελεύθερη Σκηνή και την ιστορία της ΕΔΩ
