Το μεγάλο κεφάλαιο των κατολισθήσεων, οι οποίες μάλιστα ξεπερνούν τις 8.000 από το 1952 έως σήμερα, άνοιξε εκ νέου η τραγωδία που σημειώθηκε πριν από λίγες μέρες στην Αγία Φωτιά Ιεράπετρας, που στοίχισε τη ζωή σε μία 45χρονη τουρίστρια. Διάσπαρτες παραλίες σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες έχουν «άγρια ομορφιά» και τα κύματα χτυπούν τους πελώριους βράχους, ορεινές περιοχές που έχουν υποστεί ανθρώπινες παρεμβάσεις, αλλά και διάσπαρτα σημεία που δεν έχουν… φροντιστεί όπως θα έπρεπε, είναι για τους ειδικούς μέρη τα οποία υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαν να καταγραφούν σοβαρές κατολισθήσεις.
Οπως εξηγεί στον Ελεύθερο Τύπο ο επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ, Γιώργος Παπαθανασίου, και μέλος της ερευνητικής ομάδας του Τμήματος Γεωλογίας, μερικές από τις «κόκκινες» περιοχές εντοπίζονται στην Ηπειρο, στην Ευρυτανία, στα Γρεβενά, σε διάφορα σημεία της Πελοποννήσου, αλλά και σε νησιά με απότομα πρανή, όπως στο Πόρτο Κατσίκι στη Λευκάδα, στην Κόκκινη Παραλία στη Σαντορίνη, στο Ναυάγιο στη Ζάκυνθο. «Μετά τον σεισμό του 1981 στο Αλεποχώρι καταγράφονται κατολισθήσεις, ενώ επικίνδυνα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και τα σημεία στην Κακιά Σκάλα, στην Τρύπα του Καραμανλή, στα Τέμπη και στη Μαλακάσα», προσθέτει.
Γεωλογική μελέτη
Τι όμως μπορεί να γίνει προληπτικά για να μη μετρά η χώρα εν δυνάμει θύματα όπως η τουρίστρια που έχασε τη ζωή της στην Ιεράπετρα; Σύμφωνα με τον καθηγητή, πριν κατασκευαστεί το οτιδήποτε πρέπει να γίνει γεωλογική μελέτη για να φανεί αν υπάρχει κίνδυνος να συμβεί κατολίσθηση. «Εάν υπάρχει, τότε θα πρέπει να ορίσουμε τα μέτρα προστασίας. Μεταξύ αυτών προβλέπεται η τεχνητή απομάκρυνση του βράχου από τη θέση του, που με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι τον “ρίχνω” αλλά τον ελέγχω πού θα πέσει για να “ξελαφρώσω’” την περιοχή και, αν αυτό δεν είναι εφικτό, μπορούν να μπουν από κάτω πλέγματα ή να “αγκυρώσω” τον βράχο ώστε να μην πέσει». Ολα αυτά, ωστόσο, είναι προληπτικά μέτρα. Ερωτηθείς για το πού έχουν εφαρμοστεί ανάλογες πρακτικές, ο κ. Παπαθανασίου σημείωσε ότι έχουν γίνει στην παλιά Εθνική που περνούσε από τα Τέμπη, στην Εγνατία Οδό, στην Εθνική Οδό, γενικότερα δηλαδή σε όλους σχεδόν τους καινούργιους δρόμους. «Υπάρχει πλέον η τεχνογνωσία για να προλάβουμε τέτοια φαινόμενα, όχι το να μη γίνουν μόνο αλλά και να μην έχουμε απώλειες, γιατί αυτό είναι το βασικό», προσθέτει.
Επικίνδυνες παραλίες
Στο… κόκκινο όμως είναι και πολλές παραλίες σε όλη τη χώρα. «Ο Μύρτος της Κεφαλλονιάς, η Κόκκινη Παραλία της Σαντορίνης, η Λίνδος στη Ρόδο, οι Εγκρεμνοί και το Πόρτο Κατσίκι στη Λευκάδα, τα Λαλάρια της Σκιάθου, το Ναυάγιο στη Ζάκυνθο και αρκετές παραλίες στην Κρήτη είναι μερικές από τις πιο επικίνδυνες για κατολισθήσεις, ενώ υπάρχουν και άλλες με υψηλό κατολισθητικό κίνδυνο λόγω της γεωμορφολογίας τους», επισημαίνει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο καθηγητής Γεωλογίας και πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμης Λέκκας.
Κατά τους ειδικούς, πρέπει να ακολουθηθεί από την Πολιτεία ένα πλαίσιο για τα γεωλογικά φαινόμενα, το οποίο θα ορίζει συγκεκριμένες προδιαγραφές και αξιολόγηση και με βάση αυτά να προχωρούν οι κατασκευές των τεχνικών έργων (κατάλυμα, σπίτι, δρόμος, γέφυρα κ.ο.κ.). «Υπάρχουν αντίστοιχοι κανονισμοί σε διάφορες χώρες και με τη δική μας εμπειρία μπορούμε να βασιστούμε και να φτιάξουμε έναν συγκεκριμένο κανονισμό», διευκρινίζουν.
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ
Ευθ. Λέκκας: «Να κατανοήσουμε τη χρησιμότητα του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού»
Τη δεκαετία του ’80 η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού και η απουσία -η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα- πλαισίου για κατολισθήσεις οδήγησαν αρκετές κατασκευές, όπως ξενοδοχεία, να χτιστούν σε σημεία άκρως επικίνδυνα, όπως αυτό στην Κρήτη, που τελικά οδήγησε στον χαμό μίας γυναίκας.
Ερωτηθείς ο κ. Ευθύμης Λέκκας (φωτό) για το τι συνέβη στο ξενοδοχείο στην Αγία Φωτιά Ιεράπετρας στην Κρήτη, σημείωσε πως το φαινόμενο οφείλεται στις μεγάλες μορφολογικές κλίσεις και στην αστάθεια μεγάλων βραχωδών όγκων που ήταν στο κορυφαίο τμήμα του πρανούς. Οπως είπε, δεν αποκλείεται το φαινόμενο να επιταχύνθηκε από τις σφοδρές βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν 15 μέρες πριν από το συμβάν σε όλη την Κρήτη. Σε κάθε περίπτωση, το ξενοδοχείο ήταν χτισμένο σε ακατάλληλο μέρος, διευκρίνισε. «Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη χρησιμότητα του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, ιδιαίτερα όταν αφορά τουριστικά καταλύματα», κατέληξε ο καθηγητής.
ΤΟ 2021
«Πρωταθλήτρια» στις κατολισθήσεις η Περιφέρεια Θεσσαλίας
Τα στοιχεία, όπως φαίνεται, είναι απογοητευτικά. Μόνο την τελευταία 2ετία έχουν σημειωθεί 501 κατολισθήσεις, με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών να σημειώνεται στη Θεσσαλία και τη Δυτική Ελλάδα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, το 2020 – 2021 σημειώθηκαν συνολικά 501 σοβαρά κατολισθητικά φαινόμενα.
Ειδικότερα, το 2020 καταγράφηκαν 312 σοβαρά κατολισθητικά φαινόμενα. Η Περιφέρεια της Ελλάδας που επλήγη περισσότερο είναι αυτή της Θεσσαλίας, με ποσοστό καταγεγραμμένων κατολισθήσεων 62,82%, ενώ ακολουθούν οι Περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας με 11,54%, της Στερεάς Ελλάδας με 7,69% και η Περιφέρεια της Ηπείρου με 5,77%, ενώ με μικρότερο αριθμό γεγονότων ακολουθούν οι υπόλοιπες περιφέρειες.
Το 2021 καταγράφηκαν 189 σοβαρά κατολισθητικά φαινόμενα. Η Περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας επλήγη περισσότερο από κατολισθήσεις (ποσοστό 35,45%) και ακολουθούν οι Περιφέρειες της Ηπείρου (15,34%), της Θεσσαλίας (13,76%), των Ιονίων Νήσων (10,58%) και του Νοτίου Αιγαίου (8,99%), ενώ συγκριτικά λιγότερα φαινόμενα σημειώθηκαν στις Περιφέρειες Κρήτης (5,82%), Στερεάς Ελλάδας (4,23%) και Πελοποννήσου (2,65%) και πολύ μικρότερος αριθμός στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1952 έως σήμερα έχουν ερευνηθεί από τη Γεωλογική Υπηρεσία της Ελλάδας (ΙΓΕΥ – ΕΘΙΓΜΕ – ΙΓΜΕ – ΕΑΓΜΕ) περισσότερα από 8.000 φαινόμενα κατολισθήσεων στη χώρα.
» Περιοχές με φαινόμενα κατολισθήσεων κατά το παρελθόν
- Διαχρονικά παρατηρούμενες αστοχίες πρανών στα παράλια της ΒΔ Αττικής (Αλεποχώρι, Ψάθα).
- Εντός του κύριου αστικού ιστού της Αθήνας και συγκεκριμένα στην Περιφερειακή Οδό του Αττικού Αλσους (Τουρκοβούνια) και Πανοράματος (Γαλάτσι), διαχρονικά παρατηρούνται καταπτώσεις βράχων με άμεσο κίνδυνο στους διερχόμενους οδηγούς, πεζούς και κατοίκους κατάντη των επισφαλών πρανών.
- Στην Πεντέλη (π.χ. Ντράφι) παρατηρούνται κατά περιόδους αστοχίες πρανών.
- Στον αυτοκινητόδρομο Αθήνας – Θεσσαλονίκης, στο ύψος της Μαλακάσας, έχει συμβεί στο παρελθόν (1995) μία από τις σημαντικότερες κατολισθήσεις σε όλη τη χώρα.
- Επίσης, οι καταστροφικές πλημμύρες στη Δυτική Αττική, τον Νοέμβριο του 2017 (περιοχές Μάνδρας, Ν. Περάμου και Μεγάρων), διέβρωσαν τμήματα πρανών οδών και ρεμάτων με τέτοιο τρόπο, ώστε είναι πολύ πιθανό μεσομακροπρόθεσμα οι διαβρώσεις αυτές να οδηγήσουν σε αστοχίες πρανών.
Ποιες παραλίες είναι επικίνδυνες
Το Ναυάγιο της Ζακύνθου (φωτό πάνω) • Η Κόκκινη Παραλία, στη Σαντορίνη • Η παραλία Πόρτο Κατσίκι (φωτό κάτω) και οι Εγκρεμνοί στη Λευκάδα • Ο Μύρτος της Κεφαλλονιάς • Τα Λαλάρια στη Σκιάθο • Η Λίνδος στη Ρόδο • Η παραλία Μασουριού στην Κάλυμνο • Πολλές παραλίες στα νότια της Κρήτης
