Το «Γυναικείο κεφάλι» ο κλεμμένος πίνακας του Πικάσο από την Εθνική Πινακοθήκη που φιλοτέχνησε το 1939 ο ζωγράφος αποτυπώνει τη μούσα του τη φωτογράφο Ντόρα Μάαρ. Ηταν η γυναίκα με την οποία έζησε έναν παράφορο έρωτα που ξεκίνησε στα 54 του χρόνια ενώ εκείνη ήταν μόλις 29 ετών.
Ο πίνακας του Πάμπλο Πικάσο «Γυναικείο κεφάλι» –μαζί με τον «Ανεμόμυλο Στάμμερ» του Πιετ Μοντριάν– είχαν κλαπεί στις 9/1/12 και εντοπίστηκαν 9 χρόνια μετά σε μια κρύπτη στην περιοχή της Κερατέας από την Ελληνική Αστυνομία.
Ποια όμως είναι η ερωτική ιστορία πίσω από τον κλεμμένο πίνακα της Πινακοθήκης.
Η πιο μυστηριώδης απ’ όλες τις γυναίκες του Πικάσο, η μούσα που τον ενέπνευσε να ξαναζωγραφίσει σε μια δύσκολη για εκείνον περίοδο, κατά την οποία απείχε ολοκληρωτικά από τη ζωγραφική και που παρέμεινε μυστηριώδης μέχρι το τέλος της ζωής της, δεν είναι άλλη από την Ντόρα Μάαρ.
Η μικρή ιστορία πίσω από τη γνωριμία τους λέει πως γνωρίστηκαν το 1936 στο περίφημο καφέ του Παρισιού, Cafe des Deux Magots. Εκείνη, νέα και πολλά υποσχόμενη φωτογράφος, μέλος της παρέας των υπερεαλιστών και ερωμένη του Georges Bataille.
Εκείνος, ο γνωστός Πικάσο, που τρέχει να ξεφύγει από ένα γάμο που τον κάνει να ασφυκτιά εξαιτίας της ανυπόφορης ζήλιας της χορεύτριας γυναίκας του Olga Khoklova. Έχει ήδη ξεκινήσει η παράλληλη σχέση του με την Marie-Therese Walter και έχει μόλις αποκτήσει μαζί της μια κόρη, τη Maya.
Η διπλή προσωπική του ζωή εκτός από περίπλοκη, έχει γίνει ανυπόφορη. Σταματά να ζωγραφίζει και τριγυρνά στα καφέ του Saint-Germain-des-Prés. Σε μια από αυτές τις περιηγήσεις του “πέφτει” πάνω στην Ντόρα Μάαρ, που κάθεται σε ένα τραπέζι και συζητά, καρφώνοντας ταυτόχρονα ένα μικρό στιλέτο ανάμεσα στα δάκτυλα της ανοιχτής της παλάμης.
Η Ντόρα Μαάρ γίνεται μούσα του Πικάσο, τον εμπνέει και του δημιουργεί νέο πάθος για τη δουλειά του με τα περίφημα πορτραίτα που της αφιερώνει. Είναι η εποχή που ξεκινά να ζωγραφίζει την «Γκερνίκα» και εκείνη φωτογραφίζει όλα τα στάδια της δημιουργίας του έργου.
Η Ντόρα Μάαρ γίνεται μοντέλο του Πικάσο σε εμβληματικά έργα όπως τα: «Η Ντόρα Μάαρ και ο μινώταυρος» (1936), «Η Ντόρα Μάαρ με πράσινα νύχια» (1936), «Πορτρέτο της Ντόρας με στεφάνι από λουλούδια» (1937), «Η Ντόρα με ψάθινο καπέλο» (1938) και άλλα.
Αλλά ποια είναι η Ντόρα Μάαρ;
Είναι η Henriette Theodora Markovitch (22 November 1907 – 16 July 1997), μοναχοκόρη του διάσημου στην εποχή του Κροάτη αρχιτέκτονα Joseph Markovitch. Το ψευδώνυμο Ντόρα Μάαρ το επιλέγει, όταν αποφασίζει να κάνει καλλιτεχνικές σπουδές στο Central Union of Decorative Arts και στη Σχολή Φωτογραφίας του Παρισιού, ενώ παράλληλα κάνει την εγγραφή της στην École des Beaux-Arts και την Académie Julian, για το λόγο του ότι προσφέρει στις γυναίκες σπουδάστριες ακριβώς την ίδια εκπαίδευση με αυτή των ανδρών.
Αρχίζει, να συχνάζει στα στέκια των σουρεαλιστών, όπως το cafe de la Place Blanche και ταξιδεύει στο Λονδίνο και τη Βαρκελώνη για να φωτογραφίσει με τη μικρή της Rolleiflex, τις οικονομικές επιπτώσεις του αμερικάνικου κραχ του 1929 στην Ευρώπη.
Αν και από το 1930 έχει δικό της φωτογραφικό studio με τον Pierre Kéfer και αναλαμβάνουν φωτογραφίσεις για διαφημίσεις σε μεγάλα περιοδικά, αρκετές από τις φωτογραφίες του προσωπικού της έργου είναι επηρεασμένες από την αριστερή πολιτική της εποχής. Και κάπου εκεί έρχεται η συνάντηση της με τον Πικάσο.
Γίνεται το μοντέλο του για πολλά από τα διάσημα έργα του, όπως Η Ντόρα Μάαρ και ο μινώταυρος (1936), Η Ντόρα Μάαρ με πράσινα νύχια (1936), Πορτρέτο της Ντόρας με στεφάνι από λουλούδια (1937), Η Ντόρα με ψάθινο καπέλο (1938) και άλλα. O Πικάσοζει μια από της πιο δημιουργικές περιόδους του.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έρχεται να ανατρέψει την κανονικότητα και τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν στη Γαλλία. Ο Πικάσοκαι η Μάαρ καταφεύγουν στη Royan, όπου παραμένουν μέχρι το τέλος του πολέμου. Επιστρέφοντας στο Παρίσι, τίποτε δεν θυμίζει την πόλη που άφησαν. Τους υποδέχεται μια πόλη ερειπωμένη και θλιβερή.
Παρόλα αυτά η Μάαρ γίνεται περιζήτητο μοντέλο ανάμεσα στους καλλιτέχνες της εποχής. Δεν συμβαίνει,όμως το ίδιο και με τη σχέση τους και το 1945 έρχεται η ρήξη.
Ο Πικάσο είχε ήδη βρει την αντικαταστάτριά της, σε μια έκθεση ζωγραφικής της Μάαρ, τη νεαρή Françoise Gilot. Ο χωρισμός τους τη βυθίζει σε κατάθλιψη, από την οποία δεν ξεφεύγει ποτέ.
Αν και νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική και παρ’όλες τις προσπάθειες του φίλου της Paul Éluard και του διάσημου ψυχαναλυτή Jacques Lacan, τα αποτελέσματα δεν είναι θεαματικά και η Μάαρ επιστρέφει στο σπίτι της, σπίτι που της έχει χαρίσει ο Πικάσο, στη Μενέρμπ. Ο ζωγράφος είχε αποκτήσει το σπίτι ανταλλάσσοντάς το με μια “νεκρή φύση”.
Στις 5 Ιουνίου 2019, το Centre Georges Pompidou, εγκαινίασε την έκθεση “Ντόρα Μάαρ“, προσπαθώντας μέσα από αυτή να απαντήσει στην ερώτηση
“Ποια είναι πραγματικά η Ντόρα Μάαρ … ;” και να φωτίσει τη ζωή και το έργο της μυστηριώδους μούσας ενός από τους πιο διάσημους ζωγράφους του 20ου αιώνα και γιατί όχι;–να αποκαταστήσει την θέση της στο χώρο της τέχνης, όπου μέσα από τη δουλειά της άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της.
Οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να δουν να ξετυλίγεται μπροστά τους μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, που έζησε και αλληλεπίδρασε με κάποιες εξίσου ιδιαίτερες διασημότητες της τέχνης και της λογοτεχνίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα στο Παρίσι, όπως ο Paul Eluard, ο George Bataille, η Jacqueline Lamba, ο Nusch ακόμη και ο Man Ray.
Σε συνεργασία με το Μουσείο J. Paul Getty του Λος Άντζελες και την Tate Modern του Λονδίνου, παρουσιάστηκε το μεγάλο σε όγκο αρχειακό υλικό, για πρώτη φορά σε έκθεση για να δώσει τις ακριβείς διαστάσεις του ζωγράφου, φωτογράφου και ηθοποιού, που άφησε αποτυπωμένο το ίχνος της στην παρισινή πρωτοπορία και μάλιστα μεταξύ των δύο παγκόσμιων πολέμων.
